Door Frank Rikkers
Een tijdje geleden zocht ik naar een onderwerp voor een oude doos. Toevallig viel mijn oog op Doc Savage, een miniserie uitgegeven door DC. Tijdens het schrijven van die oude doos, vroeg ik me af wie verantwoordelijk was voor het ontstaan van een dergelijk personage. Deze vraag leidde me uiteindelijk, geloof het of niet, naar het ontstaan van comics. In de betere vakliteratuur duikend, bleek het ontstaan van Doc Savage verweven te zijn met het ontstaan van comics in het algemeen. Hier zijn mijn bevindingen.
Het idee om een verhaal te vertellen door allerlei plaatjes achter elkaar te zetten is waarschijnlijk ouder dan de weg naar Rome, maar de wijze waarop dit in comics gebeurd is dat niet. De eerste strips, die heel in de verte een idee geven van een comic, waren strookjes met korte grappige verhaaltjes, die gepubliceerd werden in de krant. De eerste in dit genre was 'The Yellow Kid' uit 1896. Een ventje dat steeds rondliep in een geel nachthemd (dit was een bijzonderheid omdat tot dan toe de kleur geel niet in de krant werd gebruikt). Het joch was een enorm succes en alle andere kranten die erop insprongen probeerden de formule te herhalen, met als gevolg dat alle strips in de krant komisch werden, vandaar de naam comicstrip.
Bij deze, voor de meeste hedendaagse comiclezers, niet echt interessante strips zou het echter gebleven zijn als er niet nog een tweede voorloper was geweest waaraan de comic zijn grote succes dankte. Deze tweede voorloper was de pulp. In hetzelfde jaar dat 'The Yellow Kid' uitkwam, was er een uitgever die, waarschijnlijk omdat hij bijna failliet was, zijn blad uitbracht op het meest goedkope papier dat hij kon vinden. Dit papier was in de V.S. bekend onder de naam Woodpulp, of kortweg pulp. Tegelijkertijd schakelde hij over van kinderverhaaltjes op verhalen vol actie en avontuur. De standaard voor de pulp werd echter enige jaren later pas gezet door een schrijver die de meest onwaarschijnlijke verhalen wist te vertellen over een man die op Mars terecht komt en, nog bekender, over een jongen die wordt opgevoed door de apen en koning van de jungle wordt.
Het was een doorslaand succes, de kiosken werden overspoeld door soortgelijke 'pulps' en in de jaren na de eerste wereldoorlog groeide het aantal gigantisch. De krantenmagnaten zagen wel wat in deze verkoopcijfers en begonnen de pulphelden uit te brengen als kleurenstrip in de zondagskrant. De eerste twee waren Tarzan (door Hal Foster) en Buck Rogers. Enige maanden later stortte de financiële wereld in met de Wall Street Crash van oktober 1929, die een depressie inluidde die zou duren tot de tweede wereldoorlog.
Wat, zult u zich misschien afvragen, heeft dit in vredesnaam met comics te maken? Het antwoord is eigenlijk vrij simpel. Veel mensen zagen de figuren die in deze serieuze strips voorkwamen, als het soort figuren dat de wereld weer op poten kon zetten. Mannen (het waren alleen mannen, de rol van de vrouw was toen nog beperkt tot het spelen van slachtoffer, die door de held op grandioze wijze gered wordt) van staal die alle moeilijkheden wisten te overwinnen. Eén van de helden die op dat moment zijn intrede deed was Doc Savage. Een subgenre dat hieruit opsprong was de crimi. Als eerste, in 1931, Dick Tracy (enkele jaren geleden verkracht door Madonna). Deze werd enige jaren later gevolgd door Secret Agent X-9 , Flash Gordon en The Phantom. Deze laatste was de eerste stripheld die een masker, een geheime identiteit en bovendien een zeer strak pak had. Hij zou niet de enige blijven.
We zijn nu bijna op het kritieke punt aangeland. De verhalen zijn er, alleen het formaat nog niet. Totdat op een gegeven moment twee vertegenwoordigers die werkten voor een groot bedrijf dat de strips leverde voor diverse klanten, waren aan het zoeken naar iets nieuws om te verkopen (waarschijnlijk werkten ze op commissiebasis en waren de inkomsten aan het inzakken). Wildenberg wilde zijn krant in de vuilnisbak gooien, en vouwde hem een paar keer op (waarschijnlijk omdat het een kleine vuilnisbak was). Hij maakte de beweging echter niet af, maar keek zeer bedachtzaam naar het boekje dat hij in zijn hand had. Er was iets met het formaat, zeer handzaam. Opgevouwen paste het in je achter- of binnenzak. Daar moest iets mee te doen zijn. Na de rechten op enige funnies opgekocht te hebben, wist hij het boekje te slijten aan Procter & Gamble (P&G wist hierdoor enige directeuren van andere bedrijven te lijmen, veel orders binnen te halen en zo groot te worden dat ze het Unilever nu erg moeilijk maken).
Binnen de kortste keren werd het succes van de Pulps zoveel jaren eerder herhaald. De schappen lagen vol met herdrukken van krantenstrips, allemaal in het nieuwe handzame formaat. De weg was eindelijk open voor de comic zoals we die eigenlijk nu ook kennen.
De eerste die de echte toekomst zag voor de comics was een vroegere pulpschrijver Malcolm Nicholson. Hij kwam als eerste op de markt met nieuwe verhalen in 1935, die zeer goed aansloegen. Zijn succes was zo groot dat hij na enige jaren werd overgenomen door een grotere maatschappij. Deze zou later bekend worden onder de naam DC (vernoemd naar het zeer populaire Detective Comics). Dat de comics zich als een inktvlek over Amerika verspreidden was oa te danken aan het feit dat veel Pulpmaatschappijen ook geheel of gedeeltelijk overstapten op comics. Deze maatschappijen hadden een enorm distributienetwerk opgebouwd dat nu ook gebruikt werd om de nieuwe comics aan de man te brengen. In deze beginjaren wisten de meeste comics oplagen te bereiken waar uitgeverijen nu alleen maar over kunnen dromen. Dit was onder andere te danken aan het feit dat comics door alle leeftijden werden gelezen. Het is jammer dat deze groep het medium niet trouw is gebleven over de jaren heen. Dit zou onze hobby veel uitgebreider en daardoor beter aanvaardbaar hebben gemaakt voor het grote publiek.
(Bron: Five fabulous decades of the world's greatest comics MARVEL)